نورپردازی در فروشگاه ها و مراکز تجاری

فروشگاه ها از هر نوع دیگر ساختمان بیشتر از نورپردازی بهره می برند، چیزی که استفاده کنندگان و مشتریان ارزش آن را می دانند. در بیشتر موارد فروشگاه هایی که از نورپردازی تابناک تری استفاده می کنند نسبت به فروشگاه هایی که نور کمتری آنها را روشن می کند موفق ترند. نورپردازی فروشگاه ها افزون بر روشن ساختن محصولات برای فروش آنها، نقش با اهمیتی در طراحی و سبک یا شکل گیری مضمون فروشگاه بازی می کند. کاربرد نورپردازی در مراکز تجاری عبارتند از:

روشنایی عمومی

در اکثر محیط های داخلی از عمده ترین اهداف اولیه نورپردازی، ایجاد امنیت ,سهولت تردد, تامین روشنایی برای قابل رویت نمودن فضا وبهره وری و بازدهی پرسنل است و از شیوه های نور پردازی مختلفی مانند استفاده از چراغهای سقفی روکار و توکار ، آویزها و لوسترها، استند و آباژور و چراغهای سیلندری با نور هدایت شونده , انواع چراغهای نورمخفی و … برای تحقق این اهداف استفاده می شود.معمولا در فروشگاههای عمومی تأمین حداقل 200 لوکس روشنایی ضروری است و بسته به نوع فعالیت، روشنایی پیشخوان بهتر است بین 200 تا 500 لوکس تأمین شود. برای بهتر دیده شدن اجسام چراغها باید به گونه ای قرار گیرند که کمترین سایه را ایجاد کرده و نور مستقیم آنها در مخروط دید افرادی که در تردد هستند و یا پشت میز نشسته و یا ایستاده اند قرار نگیرد.همچنین استفاده از نورهایی با نمود یا درصد بازتاب رنگ ( CRI ) بالا باعث کیفیت دید بهتر مشتریان و انتخاب دقیق ترآنها خواهد شد.

جذب نگاه ها
به اعتقاد برخی با اهمیت ترین نقش نورپردازی در فروشگاه ها جذب نگاه ها به سمت خود است. به طور طبیعی نورپردازی از طریق درخشش و تلالویی که سیستم های نورپردازی ایجاد می کنند به این مهم دست می یابد، ولی تاثیر آن به خصوص در فروشگاه ها چشم گیر و با اهمیت است. برای مثال، در طراحی نورپردازی یک خواربار فروشی تلالو ناشی از لامپ های فلورسنت چشم مشتریان را جذب می کند و به آنها نشان می دهد که فروشگاه برای خرید باز است. در دنیای پر رقابت تجارت فروشگاه ها باید ظاهر خود را با استفاده از نورپردازی های پر شورتر مانند نورهای متحرک و نورهای رنگی و نورافشان های جذاب به نمایش در بیاورند تا توجه مشتریان را جلب کنند. پنجره های فروشگاه ها موقعیت بسیار با اهمیتی را به وجود می آورند که نورپردازی آنها یک فرم هنری و شبیه به نورپردازی دکور صحنه ها است.
روشن ساختن سطح اجناس
سومین نقش مهم نورپردازی در فروشگاه ها روشن ساختن سطح اجناس است. در موفق ترین طراحی فروشگاه ها، پیش از آنکه ویژگی بارز اجناس را بنمایانند، روشنایی همه ی آنها را تامین می کنند. این یک واقعیت است، خواه فروشگاه با روشنایی کلی و خواه با کاربرد جزئی و یا انواع دیگر نورپردازی نمایشی.

برانگیختن مشتری
وظیفه ی با اهمیت دیگر نورپردازی در فروشگاه ها به هیجان در آوردن و برانگیختن مشتریان است. هیجان انگیزی قسمتی از مضمون طراحی است و نقش نورپردازی در آن می تواند اساسی باشد.
برخی از روش های به هیجان در آوردن مشتریان به شرح زیر می باشد:
• نورپردازی دراماتیک اجناس، به ویژه ویترین ها
• استفاده از نور افشان هایی که مدلشان مضمون معماری را تقویت می کند.
• استفاده از تکنیک های نورپردازی معماری مانند کنج سقفی و دیوارتابی برای بیان و تقویت عناصر طراحی یا معماری
• بهره گیری از تکنیک های نورپردازی بسیار ویژه مانند فیبرهای نوری، نورپردازی تئاتر، نئون، چراغ های رنگی متغیر، و چراغ های متحرک برای انرژی بخشیدن به فضا و ایجاد تاثیرات نورپردازی تماشایی.

مشخص کردن نوع فعالیت
چهارمین نقش مهم نورپردازی فروشگاه ها مشخص کردن نوع فعالیت های فروشگاه است، از جمله انبار کردن و نظافت و محدوده ی فروش. برای مثال، استفاده از نورافشان های آویز مدل دار در محدوده ی فروش شیوه ای کلاسیک در طراحی نورپردازی بسیاری از فروشگاه ها است. این تکنیک افزون بر روشن کردن عمل فروش، پشتوانه ای برای مضمون فروشگاه و راه گشایی برای مشتریان است.

تقویت حس مشتریان
پنجمین و آخرین نقش نورپردازی فروشگاه ها تقویت حس مشتریان از میزان قیمت و ارزش کالاهاست. نشان داده شده است که این عمل باید با توازن دقیقی صورت گیرد. برای مثال، نورپردازی یک فروشگاه جنس های ارزان باید ظاهری غیرگران داشته باشد، وگرنه ممکن است مشتریان احساس دیگری از آن مکان پیدا کنند. بسیاری از خواربار فروشی ها از لامپ های مهتابی ساده بدون پوشش استفاده می کنند تا هم صرفه جویی کرده باشند و هم پایین بودن قیمت ها را نشان دهند.

در نتیجه سیستم روشنایی در یک فروشگاه ارتباط بسیاری با زیبایی محیط دارد. به همان میزان که نورپردازی مرکز تجاری خوب می تواند باعث جذب تعداد بیشتر مشتری شود، سیستم روشنایی نامناسب می توانند باعث نارضایتی خریداران شود.
طراح نورپردازی فضای فروشگاه ، باید عوامل و ویژگی های مختلفی را هنگام ترسیم طرح نورپردازی این فضا مد نظر قرار دهد، از جمله: طول عمر و ماندگاری لامپ هایی که انتخاب میکند، کارایی سیستم نورپردازی، میزان و دوام شارژ نوری، پردازش رنگ سیستم نورپردازی، تنظیم نور فضا در هنگام روز، میزان و نحوه ی توزیع نور در قسمت های مختلف فضای فروشگاه، تمرکز نور روی نقاط مورد تأکید (به لحاظ علاقه ی مشتریان به کالاهای عرضه شده در آن نقطه)، هزینه ی سیستم و نورپردازی، مدیریت سیستم و میزان انعطاف و تغییرپذیری آن در شرایط متغیر.
سیستم نورپردازی هر مرکز تجاری بایستی شرایط زیر را تأمین کند:
– نورپردازی فضای فروشگاه باید روشنایی و وضوح کامل را در همه ی نقاط منتشر کند و نوری شبیه به نور طبیعی روز که همه جا بطور یکنواخت تحت پوشش نور قرار میگیرد برای فضای فروشگاه تأمین نماید.
– در عین اینکه نورپردازی فروشگاه باید همه جا را روشن و قابل رؤیت کند، بایستی شدت نور در نقاطب با اولویت بالاتر که از نظر مدیران فروشگاه، «مشتری باید حتما از آن نقاط فروشگاه دیدن کند» بایستی به لحاظ نورپردازی، کیفیت متفاوتی داشته باشند.
– ظاهر خاصی را برای فضای فروشگاه ایجاد کند که همه ی مشتریان این فروشگاه را با این ویژگی خاص آن بشناسند.
– حرارت ناشی از لامپ ها و سیستم روشنایی باعث ایجاد گرما، به ویژه در نقاطی که کالاهای فاسدشدنی قرار دارند، نشود.
– هزینه ی تعمیر و نگهداری و هزینه ی مصرف انرژی در آن پایین باشد.
رعایت همه ی این عوامل تا حد امکان میتواند علاوه بر جلوگیری از احساس ناراحتی مشتریان در فضای کم نور فروشگاه یا نورپردازی نامناسب و ابهام آمیز فروشگاهی، باعث ایجاد شفافیت در تمام نقاط و اشراف کامل مشتریان به کالاهای عرضه شده شود. به علاوه اینکه، همانطور که اشاره شد، با تنظیم نورپردازی داخل فروشگاه میتوان مشتری ها را در جهتی که مد نظر مدیران و صاحبان فروشگاه است هدایت نمود. در مجموع اینکه میتوان نورپردازی فروشگاه را به عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار و تعیین کننده در میزان فروش و موفقیت آن به شمار آورد و به ترتیب زیر بایستی مد نظر قرار گیرد:

* نورپردازی فضای عمومی
نورپردازی فضای عمومی، شامل نورپردازی مصنوعی می باشد. نورپردازی مصنوعی در واقع تکمیل کنندۀ نورپردازی طبیعی در ساعات روز و به تدریج تأمین کنندۀ نور در ساعات تاریکی می باشد. اگر مراکز خرید، فضایی محصور و سرپرشیده باشد؛ باید مقدار نور در آن به صورتی تنظیم شود تا محیطی جذاب برای مشتریان فراهم آورد. لذا می بایست کمبود نور طبیعی در روز با نور مصنوعی جبران گردد. نورپردازی مصنوعی در مراکز عمومی، ترکیبی از سه نوع نورپردازی است.

الف – نورپردازی عمومی و زمینه: به وسیلۀ این نورپردازی، نور مورد نیاز برای عملکردهای معمول و مناسب محیط تأمین می شود. معمولاً مقدار این نور به وسیلۀ حس گرهای تنظیم میزان نور طبیعی در محیط مشخص می شود.
ب – نورپردازی موضعی و تأکیدی: به وسیلۀ این نورپردازی، عناصر و فضاهای معمارانۀ بخش های بخصوصی از محیط، بیشتر مورد تأکید قرار می گیرند. فضاهایی مانند ورودی ها، راه های ارتباطی و نقاط مکث. همچنین با نورپردازی تأکیدی بیشتر بر حضور آثار هنری، مجسمه ها، آبنماها و فضاهای سبز تأکید می شود.
ج – نورپردازی تزئینی: از این نوع نورپردازی برای ایجاد تغییر و تفاوت در نور طبیعی روز استفاده می شود؛ تا در فضای عمومی تنوع ایجاد گردد. همچنین برای خلق هیجان کاربرد دارد. مثلاً لبۀ پله های طبقات یا بافت مصالح دیوارها و راه های ورودی مرکز خرید با این نوع نورپردازی جلوۀ بهتری خواهند داشت. همچنین برای ایجاد تمایز بین فضاها با کاربری های مختلف مثلاً در تعریف فضاهای تفریحی مراکز خرید می توان از آن استفاده کرد.

* نورپردازی یک بوتیک
در بسیاری از موارد، فروشگاه های کوچک و متوسط پلان کف مستطیل شکل داشته؛ که ردیفی از فروشگاه های مشابه در طول یک خیابان یا بازارچه یا پاساژ قرار گرفته اند. در اغلب آنها ارتفاع قفسه ها به ندرت به سقف می رسد و ویترین وسط مغازه یم قفسۀ نیم قد کوتاه با اجناس مجزاست. در طراحی نورپردازی بوتیک ها پیشنهاد های زیر مطرح می شود:
الف – استفاده از چراغ های سقفی توکار و یا چراغ های آویز فلورسنتی، جهت ایجاد یک نور محیطی حداقلی در کل فضا

ب – استفاده از نورپردازی موضعی بالای پیشخوان فروش و قسمت صندوق

ج – استفاده از نورپردازی تأکیدی برفراز تصاویر و تابلوهای نصب شده روی دیوار

* فروشگاه های بزرگ و سوپرمارکتها
در مورد فروشگاه های بزرگ و سوپرمارکتها که تنوع گسترده ای از انواع محصولات وجود دارد و مملو از قفسه های مختلف می باشند، معمولاً سراغ روشنایی یکنواخت می روند. همانطور که می دانیم چنین فروشگاه هایی عمدتاً دارای سقف بلند هستند و در آنها می توان از چراغهایی با لامپ متال هالید و یا چراغهای فلورسنت استفاده نمود. استفاده از لامپ های بخار جیوه به دلیل نمود رنگ پایین در چنین مواردی پیشنهاد نمی شود.
در داخل قفسه ها می توان از لامپهای فلورسنت ۵T به صورت نور مخفی استفاده نمود تا کالاهای موجود در قفسه بهتر نمایش داده شود. در قسمت صندوق، همانند روشنایی اداری باید به فاکتور خیرگی توجه نمود.
در فروشگاه های بزرگ، علاوه بر طراحی نورپردازی مرکز تجاری طراحی مناسب روشنایی اضطراری نیز اهمیت ویژه ای دارد. در محوطه های ورودی فروشگاه و برخی از فضاهای عمومی استفاده از نورهای رنگی می تواند باعث زیبایی محیط شود. برای این منظور می توان از لامپهای فلورسنت رنگی و یا ال ای دی برای ایجاد نور رنگی و یا تغییر رنگ در محیط استفاده نمود.

* فضای عمومی فروشگاه
فضای عمومی فروشگاه نیز لازم است با لامپهایی با نمود رنگ بالا روشن شود. استفاده از چراغهایی با لامپ متال هالید سرامیکی می تواند گزینه مناسبی برای این امر باشد. معمولاً در این حالت از چراغهای فروتاب با پخش نور متقارن استفاده می شود.
برای روشن نمودن قفسه های داخل فروشگاه، لازم است از چراغهایی با نور موضعی استفاده شود. در این صورت باید دقت شود که کل قفسه به صورت یکنواخت روشن شود. برای این منظور نوع زاویه پخش نور چراغ و موقعیت نصب آن باید به گونه ای انتخاب شود که سطح روشن شده توسط چراغ کل سطح قفسه را بپوشاند.

* ویترین فروشگاه
ویترین هر فروشگاه، اولین نقطه ای است که توسط خریداران دیده می شود . با ایجاد یک ویترین پویا و نورپردازی نرم می توان مشتریان را به داخل مغازه هدایت کرده و احساسی خوشایند را ایجاد کرد.
لذا نمایش صحیح کالاهای موجود در ویترین اهمیت بسیار بالایی پیدا می کند. برای روشنایی ویترین بهتر است از لامپهایی با نمود رنگ بالای ۹۵ درصد استفاده شود (نظیر لامپهای متال هالید سرامیکی و یا لامپهای هالوژن) . بسته به شکل ویترین و کالاهای موجود در آن می توان دو نوع سیستم را انتخاب نمود:
1. ویترینهای بزرگ با تعداد زیادی کالا: در چنین ویترینهایی لازم است کل قسمت ویترین حداقل با شدت ۵۰۰ تا ۸۰۰ لوکس به صورت یکنواخت روشن شود. برای این منظور می توان از چراغهایی با لامپ متال هالید و پخش نور متقارن و باز استفاده نمود. اغلب ویترین فروشگاه هایی نظیر کفش فروشی، طلا و جواهر، مواد غذایی و… می تواند از این نوع باشد.
2. ویترینهایی با تعداد کالای محدود: امروزه بیشتر فروشگاه ها از این نوع ویترین استفاده می کنند. در این نوع ویترینها به جای قرار دادن تعداد زیادی از انواع کالاهای مختلف، تعداد محدودی کالا به نمایش گذاشته شده و بر روی آن تاکید می شود. در چنین حالتی باید از روشنایی موضعی استفاده شود. در این صورت هرچه روشنایی مورد استفاده بیشتر بر روی کالا متمرکز باشد، روشنایی بهتر است. برای داشتن روشنایی موضعی در چنین کاربردهایی از لامپهای هالوژن و یا چراغهایی با لامپ متال هالید یا هالوژن با پخش نور باریک استفاده می شود تا دقیقاً کالای مورد نظر روشن شود و اختلاف قابل توجهی بین شدت روشنایی کالای روشن شده با محیط اطراف باشد. در بسیاری از فروشگاه ها نظیر فروشگاه های پوشاک، عینک، عطر و ادکلن، کالای لوکس و عتیقه، ظروف کریستال و… از این سیستم استفاده می شود.

* تنظیم نور با استفاده از احساسات مشتری هدف
به‌صورت کلی امروزه استفاده از رنگ‌ها و نورهای مختلف در جذب مخاطبان به فروشگاه‌ها بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد و نورها می‌توانند بر حالات و هیجان مخاطبان تاثیرات مثبت و منفی بگذارد .
براساس تحقیقاتی که در این حوزه انجام شده، مخاطبان به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند؛ به‌عنوان نمونه برخی از افراد در دسته متعادل قرار می‌گیرند و همواره به دنبال آرامش هستند و معمولا به نورهای معتدل واکنش مثبتی نشان می‌دهند. در برخی فروشگاه‌ها برای جذب این مخاطبان، زاویه نور فروشگاه را به‌صورت 20 تا 30‌درصد قرار می‌دهند که با این زاویه به محصولات ارائه شده در فروشگاه تابیده شود؛ این موضوع باعث می‌شود مخاطبان واکنش مثبت به محصولات فروشگاه داشته باشند.
برخی دیگر از مخاطبان در دسته تحرک قرار دارند که معمولا افراد خوشگذران و ماجراجویی هستند و به تفریحات مختلف واکنش مثبتی نشان می‌دهند و همواره به دنبال تنوع هستند. نوع نورپردازی فروشگاه‌ها برای این گونه افراد باید به‌صورت هیجانی باشد و با زاویه 12 تا 16 درجه به قفسه‌های فروشگاه تابیده شود. دسته دیگر مخاطبان دسته تسلط هستند که افراد منتقد تعریف می‌شوند؛ این افراد معمولا با کوچک‌ترین نارضایتی شاکی می‌شوند و از کوره در می‌روند.

برای جذب این مخاطبان باید نورپردازی فروشگاه به صورتی باشد که ناموزون باشد؛ البته نباید نورپردازی برای این مخاطبان بیش از حد تحریک‌پذیر باشد که آنها را عصبانی و حساس کند. پیشنهاد می‌شود زاویه نورپردازی بر قفسه فروشگاه برای جلب توجه مخاطبان این دسته، 35 درجه باشد.

با توجه به این سه دسته‌ای که در بالا ذکر شد، فروشگاه‌ شما باید نسبت به مشتریانی که به آن مراجعه می‌کنند تحقیقات بازاری را انجام دهد که معمولا چه نوع مخاطبانی به فروشگاه شما مراجعه می‌کنند و از طریق این دسته‌بندی نوع نورپردازی فروشگاه را مشخص کنند و جلب توجه بهتری را داشته باشید.

برگرفته از: retailiran، lightingplus، azarlight، forsatne.، armoniaco، madecor، atizist