شوک درمانی با نان / نگاهی به تاثیرات ناشی از افزایش قیمت نان

افزایش قیمت ها قرار بود از اول آذر انجام شود، اما معاونت برنامه ریزی ریاست جمهوری بنا به دلایلی تشخیص داد که این کار با تأخیر۱۰ روزه صورت گیرد.
بر اساس اعلام محمد باقر نوبخت سخنگوی دولت، قیمت نان بنا بر خواسته اتحادیه نانوایان و برای جبران افزایش هزینه انرژی و دستمزد کارگران و برای جلوگیری از کاهش وزن خمیر نان و کم فروشی برخی از نانوایان از روز ۱۰ آذر ۹۳ حداکثر به میزان ۳۰ درصد افزایش یافت.ایشان با اشاره به موضوع افزایش قیمت نان در کشور اعلام کرده است: دولت هیچ تصمیمی برای افزایش قیمت نان ندارد و یارانه خرید گندم را همانند سابق پرداخت خواهد کرد؛اما این اجازه را به نانواها در استان های مختلف نیز خواهد داد تا بر اساس اقتضائات هر استان به منظور جبران مابه التفاوت افزایش هزینه های جانبی، این تغییر قیمت را اعمال کنند. در سه سال اخیر قیمت بسیاری از کالاها و خدمات متناسب با نرخ تورم افزایش یافته است؛ این در حالی است که قیمت نان ثابت مانده و این موضوع موجب بروز مشکلاتی برای کارخانه های آردسازی و نانوایی ها شده است. اما برخی دلیل این افزایش را جبران قسمتی از کسری بودجه دولت اعلام می کنند، اما همانطور که بیان شد آقای نوبخت این موضوع را رد کرده است. با این وجود به نظر می آید دست دولت برای تعدیل های یارانه های گندم و آرد باز باشد؛ زیرا یکی از نمایندگان مجلس در این مورد بیان کرده که در طرح هدفمندی یارانه ها دو ردیف درآمدی برای دولت در نظر گرفته شده است که۸۱درصدآن به میزان۴۸ هزار میلیارد تومان از محل اصلاح قیمت حامل های انرژی است و منبع دوم از محل اصلاح قیمت نان است که نزدیک به ۱۹ درصد وبه مبلغ ۱۱ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان از منابع دولت را تأمین می کند.
اما افزایش قیمت نان، نگرانی هایی را در میان خانوارهای ایرانی در مورد کاهش مصرف نان ایجاد کرده است. نان در سبد غذایی اقشار آسیب پذیر، سهم بیشتری نسبت به دهک های مرفه دارد و کیفیت زندگی آن ها نسبت به مصرف کالاهایی همچون گوشت و مرغ و برنج یا حتی میوه ها، به شدت کاهش یافته و آن ها در شرایطی به سر می برند که دیگر به کیفیت کالای مصرفی چندان توجهی نداشته و در برخی از موارد، تنها به بودن این کالا در سبد مصرفی خود توجه دارند، نه به کیفیتی که یک کالا در این سبد به خود اختصاص می دهد.
نکته حائز اهمیت در این میان این است که برخی از اقلامی که می تواند به لحاظ ارزش غذایی در سبد مصرفی خانوارها جایگزین یکدیگر شود نیز تفاوت قیمت را به نحوی تجربه می کند که قابلیت جایگزینی ندارد و گاها به حذف آن اقلام در سبد خانوار می انجامد؛بنابراین، اگر چه افزایش ۳۰ درصدی نان، برای دهک های بالا کوچک ترین اثری ندارد ولی برای مردمانی که در دهک های پایین روزگار می گذرانند،این افزایش می تواندتاثیرات منفی زیادی داشته باشد.
سرانه مصرف سالیانه نان مردم ایران ۱۶۰ کیلو گرم در مقایسه با سرانه ۲۵ کیلوگرم در جهان است. این آمار به این معنی است که ایرانیان ۶ برابر مردم نقاط دیگر نان استفاده می کنند.این که مصرف نان در کشور این چنین بالا است به این معنی نیست که ایرانیان علاقه زیادی به نان دارند. بلکه امکان جایگزینی نان با برنج یا غذای دریایی یا… فعلاً نیست!
در نتیجه تأکید ویژه بر روی نان، از آن جهت است که این محصول کاملاً خاص، برخلاق اقلامی مانند روغن، شکر، نخود، لباس، بلیت هواپیما و… ابعاد گسترده و عمیق فرهنگی، اجتماعی و سیاسی دارد و تنها در اقتصاد خلاصه نمی شود.
قیمت های فعلی نان برای خیلی از مردم به خصوص مناطق محروم کشور بالا است و در حال حاضر پدیده نان خیراتی در جنوب تهران رواج پیدا کرده است. فقر برخی از خانواده های ساکن در جنوب پایتخت و عدم توانایی آنان حتی در خرید نان باعث شده است برخی خیرین ماهانه مبلغی به منظور خیرات نان در بین فقرا به نانوایی ها اختصاص دهند و اکثر نانوایان با این گونه افراد نیکوکار در ارتباط هستند.
با افزایش قیمت نان احتمال دارد این سیکل افزایش قیمت برای سایر کالاهاادامه داشته باشد.افزایش ناگهانی ایجاد شوک روانی می کند؛ بنابراین، افزایش اندک سالیانه رویکردی مدبرانه تری بود. امید است دولت از افزایش قیمت های این چنینی دوری کند، زیرا در کشور ما روش شوک درمانی در اکثر مواقع نتیجه عکس داده است.
افزایش قیمت نان، اتفاقی است که افتاده است و مخالفت با آن نمی تواند دردی را درمان کند؛اما حداقل خواسته ای که مردم دارند این است که کیفیت پخت آن نیز بهبود یابد.افزایش کیفیت نان تنها مربوط به یک حوزه نیست بلکه کیفی سازی از مزرعه و تولید گندم آغاز و تا مرحله تولید و پخت نان ادامه می یابد،ازاین رو علاوه بر نظارت بر روند اجرای مطلوب تولید نان، باید بخش های پژوهشی کشور نیز در این زمینه راهکارهای مناسب را ارائه دهند.به دلیل کیفیت پایین پخت بسیاری از تولید کنندگان و نیز الگوی مصرف مردم که متاسفانه به هر دلیلی درست مصرف نمی کنند. ضایعات نان در ایران بالاست. میانگین دور ریز و ضایعات نان کشور حدود ۲۰ تا۳۰ درصد برآورد شده است. اکنون حدود ۸۰ تا۹۰ درصد نان تولیدی کشور به صورت دستی و سنتی تولید می شود که از لحاظ بهداشت، سلامت مصرف کننده و همچنین ضایعات دور ریز با مشکل مواجه است. لذا توجه به کیفیت و همچنین جلوگیری از کمفروشی برخی از نانوایان، می تواند مخالفت مردم با این افزایش قیمت را کمرنگ تر کند.
از طرف دیگر نانوایان قشر زحمت کشی هستند که باید به نسبت سرمایه گذاری و سختی کار در مقایسه با دیگر مشاغل آزاد از درآمد معقولی برخوردار باشند. نانوائی ها با گران شدن گاز و آب و برق متحمل هزینه بالایی برای تولید شده اند و باید این رشد قیمتی برایشان محقق می شد؛ بنابراین دولت باید راهکارهایی را دنبال کند که این افزایش قیمتی که متوجه مصرف کنندگان است، به گونه ای جبران شود که به صورت پرداخت یارانه یا سایر روش های حمایتی انجام شود تا فشار کمتری بر قشر کم درآمد جامعه وارد شود.